تفاوت پیگمنت و دای و تاثیر آن بر فروش پودر پیگمنت
مواد رنگزا و فروش پودر پیگمنت
کلمه “پیگمنت” ریشه لاتین دارد (پیگمنتوم) و در اصل یک رنگ را به مفهوم یک ماده رنگی نشان می‌دهد. در اواخر قرون‌وسطی این کلمه برای انواع عصاره‌های گیاهی و گیاهی به ویژه عصاره‌های رنگی به کار می‌رفت کلمه رنگدانه یا همان پیگمنت هنوز هم به این معنی در اصطلاحات بیولوژیکی به کار می‌رود. اما در امروزه در صنایع منظور از رنگدانه یا پیگمنت، پودر پیگمنت است نه عصاره رنگی. به همین دلیل امروزه از لحاظ صنعتی خرید و فروش پودر پیگمنت در اکثر صنایع رونق دارد. با توجه به استانداردهای پذیرفته‌شده، کلمه رنگدانه یا پیگمنت به معنای ماده‌ای متشکل از ذرات کوچکی است که عملاً در محیط مورداستفاده غیرقابل‌حل است و به خاطر ویژگی‌های رنگی، حفاظتی یا مغناطیسی‌اش مورداستفاده قرار می‌گیرد. هم پیگمنت ها و هم دای ها (dye) در اصطلاح کلی “مواد رنگزا” نامیده می‌شوند. هر دوی این مواد به دلیل خاصیت رنگدهی ای که دارند در تولید محصولات رنگی مورداستفاده قرار می‌گیرند اما با توجه به تفاوت پیگمنت و دای ، کاربرد هر کدام متفاوت خواهد بود.
یکی دیگر از موادی که برخی از آن‌ها نیز به عنوان پیگمنت یاد می‌کنند فیلرها یا همان پرکننده‌ها هستند. پرکننده‌ها موادی به شکل پودری هستند که عملاً در محیطی که در آن اعمال می‌شوند غیرقابل‌حل هستند. آن‌ها معمولاً سفید و یا کمی رنگی هستند و به خاطر خواص فیزیکی و شیمیایی خود به کار می‌روند. تمایز بین یک پرکننده و یک پیگمنت هدف کاربردی آن‌ها است. پرکننده‌ها مواد رنگزا نیستند و برای بهبود خواص و یا افزایش حجم یک ماده به کار می‌روند.
البته باید توجه داشت که امروزه در بحث صنعتی خرید و فروش پودر پیگمنت به پیگمنت های رنگی اختصاص دارد و مصرف‌کنندگان پرکننده‌ها و فیلرها لزوماً مصرف‌کننده پودر پیگمنت رنگی نیستند. در نتیجه در صنعت برای این دو ماده تفاوت محسوسی قائل هستند.
تفاوت پیگمنت و دای
مواد رنگزا به صورت پیگمنت ها یا دای ها طبقه‌بندی می‌شوند. نکته‌ای که در مورد مواد رنگزا وجود دارد، تفاوت پیگمنت و دای است. پیگمنت ها مواد معدنی یا آلی، رنگی، سفید یا سیاه هستند که عملاً در محیطی ( نظیر حلال‌ها و رزین‌ها ) که در آن ترکیب می‌شوند، غیرقابل‌حل هستند. دای ها، بر خلاف رنگدانه‌ها، در محیط مورداستفاده حل می‌شوند و در این فرآیند ساختار کریستالی یا ذرات خود را از دست می‌دهند. بنابراین می‌توان ویژگی‌های فیزیکی است که پیگمنت ها و دای را متمایز می‌کند نه ساختار شیمیایی آن‌ها.
در واقع، هر دوی آن‌ها اغلب از نظر ساختار شیمیایی اصلی شبیه به یکدیگر هستند و یک اسکلت ساختاری می‌تواند به عنوان دای و یا به عنوان پیگمنت عمل کند. همین ویژگی‌ها و تفاوت‌ها است که صنایع هدف خرید و فروش پودر پیگمنت و دای را متمایز می‌کند. در بسیاری از موارد ساختار شیمیایی کلی دای ها و رنگدانه‌ها یکسان است. عدم انحلال‌پذیری لازم برای رنگدانه‌ها را می‌توان با اجتناب از قرار دادن گروه‌های حل شونده در ساختار مولکول و یا با تشکیل ساختارهای آلی غیر محلول به دست آورد.
حلالیت نسبی پیگمنت ها
در رابطه با تفاوت پیگمنت و دای ، یک نکته دیگری که وجود دارد آن است که پیگمنت ها ممکن است در یک محیط خاص غیرقابل‌حل باشند، ولی در محیط دیگر تا حدی حل شوند. حلالیت نسبی رنگدانه تابعی از محیط مورداستفاده و شرایط فرایند به ویژه دمای فرایند است. خواص مهم رنگدانه‌ها و یا محیط‌های پیگمنت دار شده مانند: قدرت رنگدهی، مهاجرت، تبلور مجدد، ثبات حرارتی، ثبات نوری و مقاومت هوازدگی، اغلب توسط بخشی از رنگدانه‌ها که تا حد کمی در محیطی که در آن به کار می‌رود حل می‌شوند، تعیین می‌شوند.
به عنوان مثال : رنگدانه‌های زرد مونو آزو از نوع زرد هانزا پیگمنت هایی نظیر زرد 12 و زرد 13) قابلیت انحلال آن‌ها در سیستم‌های رزین آلکید هوا خشک آنقدر ناچیز است که غیرقابل‌حل به نظر می‌رسد و به همین دلیل به‌طور مکرر در چنین کاربردهایی استفاده می‌شوند. اما از آنجا که حلالیت این پیگمنت ها با افزایش دما افزایش می‌یابد، آن‌ها به طور قابل‌توجهی در رنگ‌هایی نظیر وارنیش های کوره‌ای و یا پلاستیک مهاجرت قابل‌توجهی دارند. این امر منجر به رخ دادن پدیده‌هایی مهاجرتی پیگمنت نظیر bleeding و یا blooming می‌شود. با توجه به گرایش‌های مهاجرتی قوی این پیگمنت ها، استفاده از آن‌ها در چنین کاربردهای دمای بالا امکان‌پذیر نیست. همین ویژگی باعث محدودیت خرید و فروش پودر پیگمنت زرد مونو آزو در صنایع رنگ‌سازی می‌شود.
نتیجه‌گیری
در این مقاله به ماهیت پیگمنت یا همان رنگدانه، تفاوت پیگمنت و دای و همچنین تأثیرات این تفاوت‌ها بر خرید و فروش پودر پیگمنت و دای در صنایع مختلف پرداخته شد. آنچه واضح است آن است که باید هنگام انتخاب ماده رنگزای مناسب برای تولید یک محصول رنگی این تفاوت‌ها را در نظر گرفت و سپس اقدام به انتخاب ماده رنگزای مناسب نمود. به عنوان مثال معمولاً در صنعت نساجی از پودر دای استفاده می‌کنند چرا که این ماده رنگزا در آب محلول است و به راحتی می‌تواند برای رنگ‌آمیزی پارچه مورداستفاده قرار گیرد. اما در تولید رنگ‌های حلالی باید از پیگمنت ها استفاده نمود.
** تعریف blooming یا رو آمدن : این پدیده زمانی رخ می‌دهد که پیگمنت از داخل پلاستیک به روی سطح پلاستیک مهاجرت کند.
** تعریف bleeding : این پدیده زمانی رخ می‌دهد که پیگمنت در اثر تماس پلاستیک با یک پلاستیک یا حلال دیگر، به محیط دم مهاجرت کند. مثال این حالت زمانی رخ می‌دهد که روی یک پوشش یا پلاستیک، پوشش شفاف زده می‌شود و پیگمنت به آن پوشش شفاف مهاجرت کرده و باعث کاش براقیت آن می‌شود.
تهیه و تنظیم : تیم فنی رادمان شیمی
** در صورت نیاز به خرید و فروش پودر پیگمنت با شماره 77678137-021 تماس بگیرید. **
منابع:
- Herbst , K.Hunger , Industrial organic pigments, Wiley-Vch, ۲۰۰۵
- Gunter Buxbaum , Gerhard Pfaff , Industrial inorganic pigments, Wiley-Vch, ۲۰۰۵